“Υπάρχουν έγκλήματα πάθους κι εγκλήματα λογικής. Ό Ποινικός Κώδικας τα ξεχωρίζει αρκετά εύκολα μέ τήν προμελέτη. Ζοΰμε στήν έποχή της προμελέτης καί τοϋ τέλειου έγκλήματος. Οί έγκληματίες μας δεν είναι πιά έκεΐνα τ αδύναμα παιδιά πού έπικαλοΰνταν τήν αιτιολογία τής άγάπης. ’Απεναντίας είναι ένήλικοι καί τό άλλοθι τους είναι αναμφισβήτητο: είναι ή φιλοσοφία πού μπορεΐ νά χρησιμέψει γιά ό,τιδήποτε, άκόμα καί γιά νά μεταμορφώσει τούς δολοφόνους σέ δικαστές.
Ό Χήθκλιφ στά «’Ανεμοδαρμένα 'Ύψη» θά σκότωνε δλο τόν κόσμο γιά ν’ άποχτήσει τήν Κάθυ, άλλά δέ θά τοϋ περνούσε άπ’ τό μυαλό οτι αύτή ή δολοφονία είναι λογική ή δικαιολογημένη άπό κάποιο σύστημα, θά τήν εκανε μόνο, κι έκεϊ σταματά δλη ή πίστη του. Αυτό προϋποθέτει τή δύναμη τοϋ έρωτα καί χαραχτήρα. Μιά καί ή δύναμη του έρωτα σπανίζει, ή δολοφονία παραμένει έξαίρεση πού διατηρεί τό χαραχτήρα τής παράβασης. ’Αλλά άπό τή στιγμή πού άπό ελλειψη χαραχτήρα προσπαθούμε νά βρούμε μιά θεωρία, άπό τή στιγμή πού τό έγκλημα γίνεται αντικείμενο σκέψης, τότε γεννοβολάει δπως ή λογική ή ίδια, παίρνει δλες τις μορφές τοϋ συλλογισμού. Ήταν μοναχικό σάν κραυγή μά τώρα πιά είναι κοινό στόν κόσμο δπως ή γνώση. Χτές τό δίκαζαν, σήμερα αυτό τό ίδιο γίνεται νόμος.
Άλλά δέν πρόκειται ν’ άγαναχτήσουμε έδώ ένάντιά του. Σκοπός αυτού του δοκιμίου είναι νά δεχτεί άκόμα μιά φορά τήν πραγματικότητα τής στιγμής πού είναι τό λογικό έγκλημα, καί νά έξετάσει μέ άκρίβεια τούς λόγους του' κάνω έδώ μιά προσπάθεια νά καταλάβω την έποχή μου. Πιστεύουμε Ι’σως δτι μια έποχή πού, μέσα σέ πενήντα χρόνια, σκλαβώνει, ξεριζώνει ή σκοτώνει έβδομήντα έκατομμύρια άνθρώπινες υπάρξεις, πρέπει πρώτ’ άπ’ δλα νά κριθεΐ. Πρέπει όμως άκόμα νά γίνει κατανοητή ή ένοχή της. Σέ έποχές πιό πρωτόγονες, δπου δ τύραννος Ισοπέδωνε πόλεις γιά ν’ άποχτήσει δόξα, δπου δ σκλαβωμένος σερνόταν αλυσοδεμένος στδ άρμα του νικητή μέσα σέ πόλεις πού τελούσε τό θρίαμβό του, δπου δ έχθρδς ριχνόταν στ’ άγρια θηρία μπροστά στδ συγκεντρωμένο πλήθος, ή συνείδηση μπροστά σ’ αυτά τά τόσο άδολα εγκλήματα μπορούσε νά είναι ήρεμη, ή κρίση ξεκάθαρη. ’Αλλά τά στρατόπεδα των σκλάβων κάτω άπ’ το λάβαρο τής έλευθερίας, οί σφαγές μέ κίνητρο τήν άγάπη στδν άνθρωπο ή τδ κέφι τού υπεράνθρωπου φέρνουν σέ άμηχανία τήν κρίση. 'Όταν πιά τδ έγκλημα φοράει τή λεοντή τής άθωότητας σέ μιά περίεργη άντιστροφή των ρόλων, πού συμβαίνει συχνά στδν καιρό μας, ή άθωότητα είναι έκείνη πού πρέπει νά δώσει εξηγήσεις. Σκοπός τού δοκιμίου είναι νά δεχτεί καί νά έξετάσει τήν παράδοξη τούτη πρόκληση.
Πρέπει νά έξακριβώσουμε κατά πόσο ή άθωότητα, άπδ τή στιγμή πού αρχίζει τή δράση, είναι αδύνατο πιά ν’ άποφύγει τδ έγκλημα. Δεν μπορούμε νά δράσουμε παρά σέ μιά στιγμή πού είναι δική μας, άνάμεσα στους άνθρώπους πού μας τριγυρίζουν. Δέ θά μάθουμε τίποτα έφόσο δέν ξέρουμε αν έχουμε τδ δικαίωμα νά σκοτώνουμε αύτδν τδν άλλο μπροστά μας ή νά δώσουμε τή συγκατάθεσή μας γιά νά σκοτωθεί. ’Αφού κάθε πράξη σήμερα καταλήγει σέ δολοφονία, άμεση ή εμμεση, δέν μπορούμε νά ένεργήσουμε χωρίς νά ξέρουμε αν πρέπει καί γιατί πρέπει νά δώσουμε τδ θάνατο.
Τδ σημαντικό λοιπδν δέν είναι γιά τήν ώρα νά βρούμε τις αίτιες τών πραγμάτων, άλλά, μιά κι δ κόσμος είναι Ιτσι φτιαγμένος, νά ξέρουμε πώς νά συμπεριφερθοΰμε. Τδν καιρδ τής άρνησης ήταν ίσως χρήσιμο ν’ άναρωτιόμαστε σχετικά μέ τό πρόβλημα τής αύτοκτονίας. Στδν καιρό τών ιδεολογιών πρέπει νά ρυθμίσουμε τή δράση μας σύμφωνα μέ τό έγκλημα. ’Άν τό έγκλημα έχει τούς λόγους του, ή έποχή μας κι έμεΐς οί ίδιοι εχουμε κάποια σημασία. ’'Αν δέν τούς εχει, ζοΰμε μέσα στην τρέλα καί δέν ύπάρχει άλλη διέξοδος παρά ή να άποχτήσουμε κάποια σημασία η νά παραιτηθούμε. θα πρέπει πάντως ν’ άπαντήσουμε ξεκάθαρα στό έρώτημα πού μάς τέθηκε μέσα στό αίμα καί τούς θρήνους τοΰ αίώνα μας. Γιατί βρισκόμαστε άκόμα στό έρώτημα.
Έδώ και τριάντα χρόνια, πρίν ν’ αποφασίσουν νά σκοτώνουν οι άνθρωποι, είχαν άρνηθεΐ τόσα πολλά, ώστε εφτασαν μέχρι καί ν’ άρνιοΰνται τόν έαυτό τους μέ την αύτοκτονία. Ό Θεός ύποκρίνεται, δλος δ κόσμος μαζί του κι έγώ δ ίδιος* γι’ αυτό πεθαίνω. Ή αυτοκτονία ήταν τότε τό πρόβλημα. Ή ιδεολογία σήμερα άρνιέται τούς άλλους, αυτοί μόνο είναι ύποκριτές. Τότε σκοτώνουν. Κάθε αυγή χρυσοστολισμένοι δολοφόνοι γλιστράνε μέσα σ’ ενα κελλί. Τό έγκλημα είναι τώρα τό πρόβλημα.
Οί δυο συλλογισμοί δένονται μεταξύ τους. Μάς δένουν κι εμάς τόσο στενά πού δέν μπορούμε πιά νά διαλέξουμε τά προβλήματά μας. Μάς διαλέγουν έκεΐνα, πότε τό ενα καί πότε τό άλλο. "Ας δεχτούμε νά μάς διαλέγουν. Αυτό τό δοκίμιο έπιθυμεΐ νά συνεχίσει, πάνω στή δολοφονία καί τήν έξέγερση, μιά σκέψη πού άρχισε σχετικά μέ τήν αυτοκτονία καί τήν έννοια του παράλογου.
’Αλλά αύτή ή σκέψη δέ μάς δίνει μέχρι στιγμής παρά μόνο μιά έννοια, τήν έννοια τοΰ παράλογου. Καί τούτη μέ τή σειρά της δέ μάς όδηγεΐ πουθενά άλλου παρά μόνο σέ μιά άντίφαση σχετικά μέ τή δολοφονία. Τό αίσθημα του παράλογου, δταν ισχυρίζεται κανείς κατά πρώτο δτι θά βγάλει άπ’ αυτό £ναν κανόνα δράσης, κάνει τή δολοφονία τό λιγότερο άδιάφορη καί, κατά συνέπεια, δυνατή. ’Άν δέν πιστεύουμε σέ τίποτα, άν τίποτα δέν εχει Ιννοια κι άν δέν μπορούμε νά έπιβεβαιώσουμε καμιά άξια, τότε δλα είναι δυνατά καί τίποτα δέν εχει σημασία. Χωρίς ύπέρ καί κατά δ δολοφόνος δέν εχει ούτε δίκιο ούτε άδικο. Μπορούμε νά συνδαυλίζουμε τή φωτιά στά κρεματόρια, δπως άκριβώς θά μπορούσαμε ν’ άφοσιωθοΰμε στήν περιποίηση των λεπρών. Ή κακία κι ή άρετή γίνονται σύμπτωση ή καπρίτσιο.
Θ’ αποφασίσουμε τότε νά μή δρουμε, πού σημαίνει δτι τό λιγότερο αποδεχόμαστε τή δολοφονία τοϋ πλησίον οίκτείροντας μόνο την άτέλεια των άνθρώπων. Θά μάς περάσει άκόμα Απ’ τό μυαλό ν’ Αντικαταστήσουμε τή δράση μέ τόν τραγικό ντιλεταντισμό, και τότε πιά ή ανθρώπινη ζωή παίζεται στήν τύχη. Μπορούμε τέλος νά προτείνουμε στον έαυτό μας μια δράση μέ Ανταλλάγματα. Σ’ αυτή τήν τελευταία περίπτωση, μιά καί λείπει κάποια άνώτερη αξία πού νά προσανατολίζει τή δράση, θά Ιπιδιώξουμε τήν άμεση άποτελεσματικότητα. ’Αφού τίποτα δέν είναι Αληθινό ή ψεύτικο, καλό ή κακό, θά εχουμε σάν κανόνα ν’ άναδειχτοΰμε πιό Αποτελεσματικοί, δηλαδή πιό δυνατοί. Ό κόσμος τότε δέ θά χωρίζεται σέ δίκαιους κι άδικους Αλλά σ’ Αφέντες καί δούλους. ’Έτσι Απ’ όπου καί νά στραφούμε, στήν καρδιά τής άρνησης καί τοΰ μηδενισμού, το έγκλημα κατέχει προνομιούχα θέση.
’Άν λοιπόν θέλουμε νά υιοθετήσουμε μιά παράλογη στάση, πρέπει νά ειμαστ’ έτοιμοι γιά φόνο, κάνοντας έτσι τή λογική νά ύπερισχύσει πάνω σέ δισταγμούς πού θά φαίνονται χιμαιρικοί. Βέβαια, χρειάζεται κάποια προδιάθεση. 'Αλλά πολύ λιγότερο Απ’ δσο πιστεύουμε, δπως δείχνει ή πείρα. "Αλλωστε είναι πάντα δυνατό, δπως συμβαίνει συχνά, νά βάλουμε τούς άλλους νά σκοτώνουν. "Ολα λοιπόν θά κανονίζονταν στ’ δνομα τής λογικής άν ή λογική μπορούσε στ’ Αλήθεια νά βρει θέση σέ μιά τέτοια στάση. Άλλά ή λογική δέν είναι δυνατό νά εύσταθήσει σέ μιά στάση πού κάνει διαδοχικά το έγκλημα νά φαίνεται καί δυνατό καί Αδύνατο. Γιατί ή παράλογη Ανάλυση, κάνοντας τή δολοφονία νά φαίνεται τό λιγότερο αδιάφορη, εχει σά σπουδαιότερη συνέπειά της τήν καταδίκη τής λογικής. Τό τελικό συμπέρασμα τού παράλογου συλλογισμού είναι πραγματικά ή άπάρνηση τής αύτοκτονίας καί ή έμμονή στήν Απεγνωσμένη Αναμέτρηση Ανάμεσα στ’ Ανθρώπινα έρωτηματικά καί τή σιωπή τοΰ κόσμου. Ή αύτοκτονία θά σήμαινε τό τέλος τής Αναμέτρηση;
η συνέχεια εδώ:
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου